Dị ứng nhộng ong là gì? Cách chữa dị ứng nhộng ong tại nhà

Dị ứng nhộng ong là gì?

Dị ứng nhộng ong là phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch khi cơ thể nhận diện sai các protein trong nhộng ong là “chất gây hại”. Cơ thể từ đó sản sinh kháng thể IgE, kích hoạt giải phóng histamin và hàng loạt chất trung gian gây viêm. Biểu hiện dị ứng có thể từ nhẹ như ngứa, nổi mẩn, viêm da đến nặng như khó thở, sốc phản vệ.

Mặc dù ăn nhộng ong bị dị ứng chưa phổ biến toàn cầu, nhưng cùng với xu hướng sử dụng côn trùng làm thực phẩm, số ca ghi nhận có xu hướng gia tăng và cần được nhận biết sớm.

Trong đó, nhộng ong là giai đoạn ấu trùng đang phát triển thành ong trưởng thành, giàu protein, axit amin thiết yếu, vitamin nhóm B và khoáng chất. Trong ẩm thực nhiều quốc gia châu Á, nhộng ong được xem như nguồn thực phẩm bổ dưỡng, giàu năng lượng và có giá trị sinh học cao.

Nguyên nhân gây dị ứng nhộng ong

Dị ứng nhộng ong chủ yếu xuất phát từ phản ứng của hệ miễn dịch với các protein đặc trưng trong thành phần nhộng. Khi tiếp xúc qua đường ăn uống, các protein này có thể hoạt hóa tế bào miễn dịch ở người nhạy cảm, dẫn đến sản xuất kháng thể IgE và giải phóng các chất gây viêm.

Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Protein gây dị ứng tự nhiên trong nhộng ong: Các nghiên cứu đã xác định một số protein trong nhộng ong có khả năng hoạt hóa hệ thống miễn dịch tương tự như các chất gây dị ứng ở côn trùng khác, dẫn đến phản ứng quá mẫn ở người nhạy cảm.
• Phản ứng chéo với dị nguyên khác: Người có tiền sử dị ứng hải sản (đặc biệt là tôm, cua) hoặc mạt bụi có nguy cơ phản ứng chéo với protein trong nhộng ong do cấu trúc tương đồng, đặc biệt là tropomyosin và arginine kinase.
• Yếu tố cơ địa và di truyền: Cơ địa dị ứng, tiền sử bệnh lý dị ứng khác (hen phế quản, viêm mũi dị ứng…) hoặc tiền sử gia đình có bệnh dị ứng có thể làm tăng nguy cơ phản ứng khi ăn nhộng ong.
• Đặc điểm lứa tuổi: Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch còn non nớt, trong khi người cao tuổi thường có hệ miễn dịch suy giảm hoặc kém linh hoạt, do đó cả hai nhóm này dễ bị dị ứng hoặc phản ứng mạnh hơn khi tiếp xúc với nhộng ong.

Triệu chứng nhận biết

Dị ứng nhộng ong có thể xuất hiện chỉ vài phút đến vài giờ sau khi ăn, tùy vào cơ địa và mức độ nhạy cảm của từng người. Dưới đây là các nhóm triệu chứng thường gặp:

• Triệu chứng ngoài da: Nổi mẩn đỏ, ngứa, phát ban, viêm da hoặc sưng môi, mí mắt và mặt. Đây là dấu hiệu phổ biến nhất, xuất hiện sớm sau khi ăn nhộng ong.
• Triệu chứng tiêu hóa: Buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy hoặc nôn ói – thường xảy ra khi hệ thống miễn dịch phản ứng tại đường tiêu hóa do ăn nhộng ong.
• Triệu chứng hô hấp: Hắt hơi, sổ mũi, khò khè hoặc khó thở. Đây là nhóm cần đặc biệt lưu ý vì có thể tiến triển nhanh và đe dọa tính mạng.
• Sốc phản vệ: Trong một số trường hợp hiếm gặp, người bị dị ứng có thể rơi vào sốc phản vệ – tình trạng cấp cứu đặc trưng bởi tụt huyết áp, khó thở, mệt mỏi, thậm chí mất ý thức. Cần gọi cấp cứu ngay và tiêm epinephrine nếu có chỉ định.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Cách chữa dị ứng nhộng ong tại nhà

Với các trường hợp dị ứng nhộng ong mức độ nhẹ, người bệnh có thể tự xử trí tại nhà để giảm triệu chứng và hỗ trợ hồi phục. Tuy nhiên, việc tự điều trị chỉ nên áp dụng khi không có dấu hiệu hô hấp, tụt huyết áp hay sốc phản vệ. Nếu xuất hiện biểu hiện nặng, cần gọi cấp cứu ngay hoặc đến cơ sở y tế gần nhất.

Ăn ong bị dị ứng phải làm sao? Một số cách làm dịu da và giảm ngứa tại nhà bao gồm:

1. Ngừng ăn nhộng và loại bỏ dị nguyên: Ngay khi nghi ngờ phản ứng dị ứng, ngừng ăn và không tiếp tục sử dụng bất kỳ sản phẩm nào có thành phần liên quan.
2. Chườm lạnh vùng da bị ngứa hoặc sưng: Dùng khăn sạch thấm nước mát hoặc túi đá bọc vải chườm nhẹ lên vùng da bị ảnh hưởng trong 10–15 phút, giúp giảm cảm giác khó chịu và viêm nhẹ.
3. Tắm hoặc rửa vùng da nhẹ nhàng: Dùng nước mát hoặc ấm vừa phải, tránh xà phòng mạnh, để loại bỏ dị nguyên còn bám trên da và giảm ngứa.
4. Sử dụng các nguyên liệu làm dịu da tự nhiên:
   • Nha đam: Thoa gel nha đam tươi lên vùng da bị ngứa để làm mát và dịu da.
   • Yến mạch: Tắm với bột yến mạch xay mịn giúp giảm kích ứng và ngứa.
   • Nước mát hoặc nước muối loãng: Rửa nhẹ vùng da để làm sạch và giảm viêm nhẹ.
   • Tinh dầu nhẹ nhàng (như tinh dầu hoa cúc, tràm trà pha loãng): Có thể thoa ngoài da, nhưng cần thử trên vùng nhỏ trước để tránh phản ứng phụ.
5. Thận trọng với mẹo dân gian: Một số người xem kinh giới, nước chanh hoặc bổ sung vitamin là mẹo chữa dị ứng nhộng ong, nhưng các phương pháp này không có tác dụng điều trị dị ứng. Chúng chỉ có thể hỗ trợ giảm cảm giác khó chịu ở da nhẹ, tuyệt đối không thay thế thuốc hoặc hướng dẫn y khoa.
6. Mặc quần áo rộng, thoáng, chất liệu mềm: Tránh vải quá chật hoặc cọ xát vào vùng da bị dị ứng.
7. Theo dõi sát triệu chứng: Ghi chú thời điểm xuất hiện và mức độ của các biểu hiện sau khi ăn nhộng ong để theo dõi tiến triển.

Xem thêm: Dị ứng thịt bò

Cách chữa dị ứng nhộng ong chuẩn y khoa

Điều trị dị ứng nhộng ong theo y học hiện nay tập trung vào hai mục tiêu chính: giảm nhanh triệu chứng cấp tính và ngăn ngừa tái phát về sau. Việc lựa chọn phương pháp cụ thể phụ thuộc vào mức độ phản ứng, tiền sử dị ứng và kết quả thăm khám. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc liều cao hay trì hoãn điều trị khi có dấu hiệu nặng.

Bị dị ứng nhộng ong phải làm sao? Các phương pháp điều trị y khoa bao gồm:

• Thuốc kháng histamin: Là lựa chọn đầu tay trong trường hợp dị ứng mức độ nhẹ đến trung bình, giúp giảm ngứa, nổi mề đay và sưng tấy. Thuốc kháng histamin cần dùng theo chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.
• Corticosteroid: Có thể được kê ngắn hạn để kiểm soát phản ứng viêm mạnh hoặc triệu chứng kéo dài, đặc biệt khi kháng histamin không đủ hiệu quả.
• Tiêm adrenaline (epinephrine): Đây là biện pháp bắt buộc trong trường hợp ăn nhộng bị sốc phản vệ – tình trạng đe dọa tính mạng do dị ứng nặng. Người có tiền sử sốc phản vệ thường được khuyến cáo mang theo bút tiêm tự động và sử dụng sơ cứu ngay khi có dấu hiệu như khó thở, tụt huyết áp hay chóng mặt.
• Theo dõi và điều trị hỗ trợ tại cơ sở y tế: Bệnh nhân có phản ứng nặng cần được nhập viện theo dõi, hỗ trợ hô hấp – tuần hoàn và có thể dùng thêm thuốc giãn phế quản hoặc truyền dịch theo phác đồ.

Cách chẩn đoán dị ứng nhộng ong

• Khai thác tiền sử và triệu chứng lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về thời điểm khởi phát triệu chứng, lượng nhộng ong đã ăn, tiền sử dị ứng thực phẩm khác và yếu tố nguy cơ đi kèm. Đây là bước định hướng quan trọng cho các xét nghiệm tiếp theo.
• Xét nghiệm định lượng IgE đặc hiệu trong máu: Giúp phát hiện kháng thể IgE đặc hiệu với protein của nhộng ong, hỗ trợ chẩn đoán phản ứng dị ứng qua trung gian IgE. Phương pháp này an toàn, ít xâm lấn và có thể sàng lọc đồng thời nhiều dị nguyên thực phẩm.
• Test lẩy da (Skin Prick Test – SPT): Một lượng nhỏ chiết xuất protein nhộng ong được nhỏ lên da và theo dõi phản ứng. Nếu vùng da sưng đỏ, ngứa tại vị trí thử, kết quả gợi ý có mẫn cảm với dị nguyên đó.
• Nghiệm pháp thử thách đường miệng (Oral Food Challenge – OFC): Là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán dị ứng thực phẩm, thực hiện dưới sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ tại cơ sở y tế. Phương pháp này được chỉ định khi kết quả IgE và test lẩy da chưa đủ rõ ràng để khẳng định chẩn đoán.

Xem thêm: Dị ứng cua đồng

Dị ứng nhộng tằm và côn trùng ăn được khác

Không chỉ nhộng ong, nhiều loại côn trùng ăn được khác như nhộng tằm, dế mèn, ong vò vẽ cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng ở người nhạy cảm. Điểm chung của các trường hợp này là hệ thống miễn dịch nhầm lẫn protein trong cơ thể côn trùng là “chất gây hại”, từ đó kích hoạt phản ứng quá mẫn và gây ra các vấn đề như ngứa, nổi mẩn, sưng phù, buồn nôn, thậm chí sốc phản vệ.

• Dị ứng nhộng tằm: Là một trong những dạng dị ứng côn trùng phổ biến nhất ở châu Á, đặc biệt tại Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam. Protein chính gây dị ứng được xác định là arginine kinase và tropomyosin, có khả năng gây phản ứng chéo với các loại nhuyễn thể và côn trùng khác.
• Dị ứng dế mèn: Ngày càng được chú ý khi dế được sử dụng làm nguồn thực phẩm giàu protein. Phản ứng dị ứng thường xảy ra ở người đã nhạy cảm với bụi nhà hoặc động vật giáp xác, do protein tương tự có trong dế.
• Dị ứng nhộng ong vò vẽ và các loài côn trùng Hymenoptera: Ngoài nhộng ong, các sản phẩm từ ong vò vẽ cũng có thể gây dị ứng với biểu hiện từ nhẹ đến nặng, trong đó nguy hiểm nhất là sốc phản vệ đe dọa tính mạng.

Mẹo trị dị ứng nhộng tằm và các loại côn trùng này nhìn chung tương tự dị ứng nhộng ong. Người có tiền sử dị ứng nên không tự ý ăn thử các loại côn trùng khác và cần gặp bác sĩ chuyên khoa dị ứng để được chẩn đoán và hướng dẫn điều trị an toàn.

Phòng ngừa dị ứng nhộng và các loại côn trùng ăn được

• Tránh hoàn toàn thực phẩm nghi ngờ: Nếu từng có phản ứng sau khi ăn nhộng ong, nhộng tằm, dế mèn hay các côn trùng khác, bạn nên tránh ăn lại. Hãy đọc kỹ nhãn thực phẩm chế biến sẵn vì có thể chứa thành phần từ côn trùng.
• Thận trọng khi thử món mới: Với người chưa từng ăn côn trùng, nên bắt đầu với lượng rất nhỏ để quan sát phản ứng. Nếu có tiền sử dị ứng, hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi thử.
• Cẩn trọng với phản ứng chéo: Người dị ứng với hải sản (đặc biệt là giáp xác) có nguy cơ phản ứng chéo với protein trong nhộng và các loại côn trùng khác. Nên xét nghiệm dị ứng chuyên sâu nếu có nghi ngờ.
• Luôn mang theo thuốc dự phòng: Người từng bị sốc phản vệ nên mang theo bút tiêm epinephrine tự động (EpiPen) và biết cách sử dụng khi cần thiết.
• Khám và tư vấn sớm: Thực hiện xét nghiệm IgE đặc hiệu hoặc test da để xác định dị nguyên cụ thể, từ đó có chiến lược phòng tránh cá nhân hóa và hiệu quả hơn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám sớm nếu gặp một trong các trường hợp sau:

• Xuất hiện dấu hiệu sốc phản vệ: Khó thở, khò khè, sưng môi – lưỡi – cổ họng, tụt huyết áp, chóng mặt, ngất. Đây là tình huống cấp cứu, cần gọi 115 hoặc đến bệnh viện ngay.
• Phản ứng kéo dài hoặc tái phát: Ngứa, nổi mẩn, đau bụng, buồn nôn không hết sau vài ngày hoặc xuất hiện nhiều lần dù không ăn nhộng nữa.
• Không xác định được nguyên nhân: Khi không rõ thực phẩm gây dị ứng, bác sĩ có thể dùng xét nghiệm IgE đặc hiệu hoặc test da để tìm ra dị nguyên.
• Có tiền sử dị ứng nặng: Người từng bị sốc phản vệ hay dị ứng nhiều loại thực phẩm cần được theo dõi định kỳ và tư vấn phòng ngừa.

Lời kết

Dị ứng nhộng ong tuy không phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được nhận biết và xử trí kịp thời. Chủ động thăm khám và thực hiện xét nghiệm dị ứng chuyên sâu giúp xác định chính xác dị nguyên, từ đó có hướng điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

Xem thêm

• Dị ứng thịt gà
• Dị ứng trứng