Dị ứng hoá chất: Triệu chứng, cách sơ cứu, chữa trị y khoa

Dị ứng hóa chất là gì?

Dị ứng hóa chất là tình trạng cơ thể phản ứng khi tiếp xúc với chất gây dị ứng như mỹ phẩm, thuốc nhuộm. Những chất này, dù vô hại với người thường, có thể kích thích hệ miễn dịch ở một số người nhạy cảm gây ra các phản ứng viêm và triệu chứng dị ứng.

Các dấu hiệu dị ứng thường xảy ra trên da như ngứa, đỏ, sưng hoặc phát ban, nổi mề đay. Ngoài ra, mọi người cũng có thể xuất hiện các dấu hiệu ở đường hô hấp như hắt hơi, sổ mũi, chảy nước mũi hoặc thở khó. Những triệu chứng này xảy ra do cơ thể giải phóng các chất gây viêm như histamin.

Nguyên nhân phổ biến gây dị ứng hóa chất

Các nguyên nhân gây phổ biến gây ra tình trạng này bao gồm:

• Hóa chất trong thực phẩm và phẩm màu nhân tạo như các loại màu tổng hợp, hương liệu dùng trong chế biến thực phẩm, chất bảo quản.
• Các thành phần trong sản phẩm chăm sóc cá nhân, mỹ phẩm như nước hoa, thuốc nhuộm, kem dưỡng và các loại dung dịch tẩy rửa.
• Hóa chất sử dụng trong sản xuất cao su và găng tay y tế, ví dụ như carbamates, thiurams, và p-phenylenediamines.
• Các chất hóa học tồn tại trong môi trường làm việc hoặc sinh hoạt như hóa chất công nghiệp, dung môi, hoặc chất tẩy rửa mạnh.
• Các phân tử hóa học nhỏ (hapten) khi kết hợp với protein trong cơ thể sẽ tạo thành chất gây kích thích cho hệ miễn dịch, dẫn đến dị ứng.

Triệu chứng của dị ứng hóa chất

Các triệu chứng dị ứng hóa chất có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ, tùy thuộc vào mức độ nhạy cảm và cách tiếp xúc với chất gây dị ứng. Những triệu chứng thường xảy ra ở da, mắt, hô hấp và trong một số trường hợp ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa hoặc toàn thân. Cụ thể:

• Đỏ da, ngứa, bỏng rát ở vùng da tiếp xúc: Xuất hiện ngay sau khi tiếp xúc với hóa chất.
• Nổi phát ban, mẩn đỏ, nổi mề đay: Người bệnh có thể nổi các nốt mẩn đỏ, sần sùi hoặc nổi mề đay. Tình trạng này có xu hướng lan rộng hơn, gây ngứa dữ dội.
• Sưng tấy và phồng rộp da: Thường thấy ở người có cơ địa nhạy cảm hoặc dị ứng nặng. Vùng da có thể bị phồng rộp, bong tróc.
• Kích ứng mắt: Có thể bị đỏ, ngứa, sưng rộp mí mắt hoặc chảy nước mắt.
• Các triệu chứng về hô hấp như ho, hắt hơi, nghẹt mũi, thở khò khè, khó thở: Chủ yếu xảy ra khi hít phải các hóa chất bay hơi như nước hoa, mùi thuốc tẩy, v.v.
• Các triệu chứng về tiêu hóa như nôn và buồn nôn, khó chịu vùng bụng, tiêu chảy: Xảy ra chủ yếu khi vô tình nuốt phải hóa chất.
• Các phản ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ, gây khó thở nặng, tụt huyết áp, chóng mặt, mất ý thức. Tuy nhiên, tình trạng này thường hiếm hơn.

Dị ứng hóa chất phải làm sao? Cách sơ cứu tạm thời tại nhà

Khi bị dị ứng hóa chất, cần sơ cứu kịp thời tại nhà để giảm triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương nặng hơn. Dưới đây là các bước cơ bản bạn có thể thực hiện một cách an toàn và hiệu quả:

• Ngưng tiếp xúc với hóa chất ngay lập tức để tránh làm tình trạng dị ứng nặng hơn.
• Vệ sinh vùng da tiếp xúc với hóa chất bằng nước mát và xà phòng dịu nhẹ. Tránh sử dụng nước nóng vì có thể làm da kích ứng thêm.
• Chườm khăn lạnh hoặc túi đá lên vùng da bị ngứa, đỏ, sưng khoảng 10–15 phút. Có thể thực hiện nhiều lần trong ngày để giảm cảm giác khó chịu.
• Giữ cho không gian sống thoáng đãng, tránh nơi có hóa chất hoặc ô nhiễm, đặc biệt khi có dấu hiệu hắt hơi, nghẹt mũi.
• Nếu có khó thở nhẹ, giữ tư thế ngồi hoặc đứng thẳng để giúp thở dễ hơn.
• Luôn theo dõi các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở nhiều, sưng mặt, cổ họng, tím tái, chóng mặt, mất ý thức. Nếu xuất hiện cần gọi cấp cứu ngay.
• Không tự ý dùng thuốc corticoid hoặc các thuốc mạnh khác khi chưa được bác sĩ hướng dẫn.
• Sau khi sơ cứu tại nhà, nên đến bệnh viện để được khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Dị ứng hóa chất có nguy hiểm không?

Dị ứng hóa chất có thể gây ra biến chứng nguy hiểm nếu không xử trí kịp thời, bao gồm:

• Viêm da tiếp xúc dị ứng: Có các triệu chứng như đỏ da, ngứa, sưng, nổi mẩn hoặc phồng rộp. Những dấu hiệu có thể trở nên nghiêm trọng nếu tiếp tục bị kích thích.
• Biểu hiện hô hấp: Khi hít phải các hóa chất bay hơi hoặc bụi, người bệnh có thể bị hắt hơi, nghẹt mũi, ho, khó thở hay thở khò khè. Triệu chứng này thường xảy ra đột ngột và hay gặp ở những người có tiền sử bệnh hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng.
• Sốc phản vệ: Đây là tình trạng dị ứng cấp tính, có thể đe dọa tính mạng. Các triệu chứng gồm khó thở nghiêm trọng, sưng mặt hoặc cổ họng, tụt huyết áp, chóng mặt, mất ý thức. Khi có dấu hiệu này phải gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Viêm da mãn tính và eczema: Tiếp xúc lâu dài với hóa chất có thể gây viêm da mãn tính, làm da dày sừng, ngứa ngáy kéo dài và có thể bị lở loét.
• Nhiễm trùng da: Da bị tổn thương do dị ứng dễ bị nhiễm khuẩn, làm tăng mức độ nặng và khó điều trị hơn.
• Ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng dị ứng gây khó chịu, ảnh hưởng tiêu cực tới sinh hoạt hàng ngày, công việc và tâm lý nếu không kiểm soát tốt.

Khi nào cần thăm khám y tế?

Nếu thuộc các trường hợp dưới đây, mọi người cần chủ động thăm khám sớm:

• Khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng trên da như mề đay lan rộng, sưng phù, nổi mụn nước hoặc loét da không giảm sau vài ngày.
• Xuất hiện các biểu hiện khó thở, tức ngực, ho nhiều, thở khò khè hoặc cảm giác nghẹt cổ họng, sưng mặt và vùng cổ họng.
• Bị ngứa, sưng môi hoặc lưỡi kéo dài, gây khó khăn khi ăn uống hoặc thở.
• Có các biểu hiện toàn thân như sốt cao, mệt mỏi, chóng mặt, tụt huyết áp hoặc ngất xỉu.
• Các triệu chứng dị ứng tái phát nhiều lần hoặc kéo dài ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
• Khi nghi ngờ dị ứng do thuốc, hóa chất, mỹ phẩm, chất tẩy rửa, mủ cao su hay thực phẩm mà không rõ nguyên nhân, cần khám để làm các xét nghiệm dị ứng giúp xác định chính xác tác nhân.
• Người có tiền sử bệnh nền như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc các bệnh miễn dịch cần được đánh giá kỹ khi có triệu chứng dị ứng hóa chất.

Phương pháp chẩn đoán dị ứng hóa chất

Các phương pháp thường được chỉ định trong chẩn đoán dị ứng do hóa chất bao gồm:

• Test lẩy da: Bác sĩ sẽ nhỏ một lượng nhỏ chất nghi ngờ gây dị ứng lên da, thường là da tay hoặc lưng, rồi dùng kim nhỏ chích nhẹ để chất thấm vào da. Sau khoảng 15–20 phút, nếu da xuất hiện đỏ hoặc sưng, điều này cho thấy bạn nhạy cảm với chất đó. Phương pháp này dễ làm, nhanh chóng và hiệu quả cho nhiều chất như thuốc, thực phẩm hay các dị nguyên trong không khí.
• Test áp bì: Các miếng dán chứa hóa chất nghi ngờ dị ứng sẽ được dán lên da lưng trong 2 đến 4 ngày. Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng da dán xem có xuất hiện mẩn đỏ, sưng không. Phương pháp này đặc biệt dùng để phát hiện dị ứng muộn do tiếp xúc với các hóa chất như mỹ phẩm, kim loại hay cao su.
• Test nội bì: Bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ chất dị ứng vào tầng dưới của da để kiểm tra phản ứng. Xét nghiệm này thường áp dụng khi test lẩy da chưa đầy đủ hoặc cần đánh giá dị ứng thuốc.
• Xét nghiệm máu đo nồng độ IgE: Bác sĩ lấy mẫu máu để đo tổng nồng độ IgE hoặc IgE đặc hiệu với một số chất dị ứng. Đây là xét nghiệm hỗ trợ khi không thể làm test da hoặc cần đánh giá toàn diện về tình trạng dị ứng.
• Test kích thích: Dưới sự giám sát của bác sĩ, người bệnh sẽ được cho tiếp xúc dần các chất nghi ngờ dị ứng để xác định nguyên nhân chính xác. Phương pháp này thường áp dụng với thuốc hoặc thực phẩm.

Cách chữa dị ứng hóa chất

Việc điều trị dị ứng do hóa chất tập trung vào việc cải thiện triệu chứng, hạn chế các tổn thương và tránh nguy cơ tái phát. Tùy theo tình trạng và nguyên nhân mà bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp chữa trị như:

• • Dùng thuốc kháng histamin: Giúp giảm ngứa, sưng, và các triệu chứng dị ứng khác. thuốc kháng histamin có thể dùng dạng uống hoặc thuốc bôi tại chỗ tùy theo mức độ nặng nhẹ.
  • Thuốc corticosteroid: Thường được kê dưới dạng kem bôi giúp giảm viêm da và ngứa. Nếu tình trạng nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định corticosteroid uống trong thời gian ngắn để kiểm soát viêm nhanh.
  • Thuốc ức chế miễn dịch tại chỗ: Các thuốc như tacrolimus hoặc pimecrolimus được sử dụng cho vùng da nhạy cảm hoặc viêm dai dẳng để giảm viêm mà không có tác dụng phụ.
  • Chườm mát và băng ẩm: Giúp làm dịu da, giảm viêm và bảo vệ vùng da tổn thương khỏi vi khuẩn và sự cọ xát.
  • Dùng kháng sinh khi cần thiết: Nếu da bị nhiễm trùng do tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng sinh phù hợp.
  • Chăm sóc và duy trì độ ẩm cho da: Dùng kem dưỡng ẩm giúp da mềm mại, tránh khô ráp, làm tăng độ bền của hàng rào bảo vệ da.
  • Theo dõi và điều chỉnh điều trị: Bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, tái khám định kỳ để kiểm soát bệnh và điều chỉnh thuốc phù hợp.

Biện pháp phòng ngừa dị ứng hóa chất

Để phòng ngừa dị ứng hóa chất, mọi người nên:

• Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất gây dị ứng trong sinh hoạt hoặc công việc, môi trường công nghiệp như chất tẩy rửa.
• Ưu tiên sử dụng các sản phẩm mỹ phẩm không chứa thành phần hóa học gây kích ứng như paraben, hương liệu, sulfates, v.v.
• Thường xuyên lau chùi, hút bụi để giảm tiếp xúc với các thành phần có thể gây dị ứng như bụi bẩn, mạt bụi, nấm mốc, v.v.
• Đeo găng tay, khẩu trang, áo quần bảo hộ khi làm việc trong môi trường hóa chất hoặc tiếp xúc trực tiếp với hóa chất.
• Hạn chế ra ngoài vào những ngày ô nhiễm cao hoặc sử dụng máy lọc không khí để giảm bụi mịn, khí độc.
• Tránh ăn các thực phẩm dễ gây dị ứng.
• Duy trì lối sống lành mạnh, giảm stress để nâng cao sức đề kháng.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ để thực hiện xét nghiệm dị ứng, giúp xác định chính xác loại hóa chất gây dị ứng để chủ động phòng tránh.

FAQ

Dị ứng hóa chất có thể chữa khỏi hoàn toàn không?

Dị ứng hóa chất không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, mọi người có thể chủ động kiểm soát bằng cách tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng cũng như sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Dị ứng hóa chất có tính di truyền không?

Dị ứng hóa chất không có tính di truyền. Tuy nhiên, việc cơ địa dễ bị dị ứng có thể có tính di truyền giữa các thành viên trong gia đình. Nếu cha mẹ có tiền sử dị ứng, con cái sẽ có nguy cơ cao hơn bị các phản ứng dị ứng, bao gồm cả dị ứng hóa chất. Tuy nhiên, yếu tố môi trường và cách chăm sóc sức khỏe cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và biểu hiện dị ứng.