Dị ứng đậu phộng là một trong những dạng dị ứng thực phẩm phổ biến và có thể gây ra những phản ứng nguy hiểm, từ ngứa ngáy, mề đay cho đến sốc phản vệ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ dị ứng đậu phộng là gì, triệu chứng điển hình, mức độ nguy hiểm cũng như cách xử lý và phòng tránh hiệu quả.

Dị ứng đậu phộng là gì?

Dị ứng đậu phộng là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc trực tiếp với các protein trong đậu phộng. Khi đó, hệ thống miễn dịch của người bị dị ứng sẽ sản xuất kháng thể IgE đặc hiệu chống lại protein đậu phộng và giải phóng hàng loạt chất trung gian như histamine, leukotrienes, prostaglandins… gây ra các triệu chứng dị ứng từ nhẹ đến nghiêm trọng.

Đây là một trong những dị ứng thực phẩm phổ biến nhất, ảnh hưởng khoảng 1–2% dân số toàn cầu và là nguyên nhân hàng đầu gây sốc phản vệ ở trẻ nhỏ. Tình trạng này thường kéo dài suốt đời và chỉ khoảng một số ít trẻ em có thể hết khi trưởng thành.

Dị ứng đậu phộng là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc trực tiếp với các protein trong đậu phộng
Dị ứng đậu phộng là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc trực tiếp với các protein trong đậu phộng
Xét nghiệm liên quan
Gói xét nghiệm Dị ứng

Triệu chứng dị ứng đậu phộng

Triệu chứng thường xuất hiện vài phút đến 2 tiếng sau khi ăn. Phản ứng dị ứng có thể xảy ra không chỉ khi ăn đậu phộng mà còn khi hít phải bụi chứa đậu phộng hoặc tiếp xúc trực tiếp qua da ở người mẫn cảm cao.

Các triệu chứng dị ứng phổ biến:

  • Phát ban, nổi mề đay, mẩn ngứa da, viêm da dị ứng
  • Sưng môi, mặt, lưỡi hoặc cổ họng (có thể gây tắc nghẽn đường thở)
  • Buồn nôn, nôn, đau bụng hoặc tiêu chảy
  • Ho, thở khò khè, khó thở, cảm giác thắt ngực
  • Sốc phản vệ: tụt huyết áp, mất ý thức, khó thở dữ dội

Xem thêm: Dị ứng cà phê

Triệu chứng dị ứng đậu phộng xuất hiện sau khi ăn hoặc tiếp xúc từ vài phút đến 2 tiếng
Triệu chứng dị ứng xuất hiện sau khi ăn từ vài phút đến 2 tiếng

Các yếu tố nguy cơ

Một số người có nguy cơ cao bị dị ứng đậu phộng do cơ địa, tiền sử bệnh hoặc yếu tố môi trường. Các yếu tố chính gồm:

  • Tiền sử gia đình và yếu tố di truyền: Trẻ có cha mẹ hoặc anh chị em bị dị ứng thực phẩm, hen suyễn hay viêm da cơ địa dễ mắc dị ứng hơn.
  • Dị ứng thực phẩm khác: Người từng dị ứng sữa, trứng hay các loại hạt khác có thể bị dị ứng chéo với protein trong đậu phộng.
  • Bệnh lý dị ứng nền hoặc cơ địa dị ứng: Hen suyễn hoặc viêm da cơ địa không chỉ làm tăng nguy cơ mà còn khiến phản ứng dị ứng nặng hơn.
  • Tiếp xúc sớm hoặc không đúng cách với đậu phộng: Các nghiên cứu gần đây cho thấy việc cho trẻ tiếp xúc với đậu phộng quá muộn (sau 1 tuổi) có thể làm tăng nguy cơ dị ứng. Ngược lại, việc giới thiệu đậu phộng đúng cách và sớm theo khuyến nghị của bác sĩ, đặc biệt ở trẻ có nguy cơ cao, có thể giúp giảm nguy cơ dị ứng.
Một số người có nguy cơ cao bị dị ứng đậu phộng do cơ địa, tiền sử bệnh hoặc yếu tố môi trường
Một số người có nguy cơ cao hơn bị dị ứng đậu phộng
diag
Gói xét nghiệm Dị ứng
  • Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
  • Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
  • Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
  • Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG
TÌM HIỂU THÊM
200+
Cơ sở y tế đối tác
2400+
Bác sĩ tin tưởng

Dị ứng đậu phộng có nguy hiểm không?

Dị ứng đậu phộng có thể dao động từ nhẹ đến nặng, tùy cơ địa từng người. Ở mức nhẹ, người bệnh chỉ gặp ngứa, phát ban hoặc sưng tấy và có thể tự khỏi sau vài giờ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, dị ứng này có thể dẫn đến sốc phản vệ – phản ứng dị ứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng với biểu hiện như khó thở, hạ huyết áp, tim đập nhanh, mất ý thức.

Nếu không xử trí kịp thời, sốc phản vệ có thể gây ngừng tim – ngừng thở, tổn thương não do thiếu oxy, hoặc tử vong. Ngoài ra, người bị dị ứng đậu phộng nặng còn có nguy cơ cao gặp phản ứng lặp lại (hai pha) sau vài giờ dù đã ổn định ban đầu.

Xem thêm: Dị ứng xoài

Cần làm gì khi bị dị ứng đậu phộng

  • Ngừng tiếp xúc với đậu phộng ngay lập tức: Loại bỏ thực phẩm hoặc sản phẩm chứa đậu phộng ra khỏi môi trường để tránh kích hoạt phản ứng thêm.
  • Sử dụng thuốc nếu có: Thuốc kháng histamine (như cetirizine, loratadine, diphenhydramine) giúp giảm ngứa, nổi mề đay và sưng nhẹ. Trong trường hợp có dấu hiệu sốc phản vệ, adrenaline tiêm bắp là biện pháp cứu sống đầu tiên và cần được sử dụng càng sớm càng tốt.
  • Theo dõi triệu chứng sát sao: Chú ý dấu hiệu như khó thở, sưng họng, chóng mặt, tụt huyết áp. Nếu xuất hiện các triệu chứng này, dùng thuốc khẩn cấp nếu đã được hướng dẫn và gọi cấp cứu 115 ngay lập tức hoặc đến cơ sở y tế gần nhất.
  • Hỗ trợ tại nhà với phản ứng nhẹ: Có thể uống nước ấm, nghỉ ngơi, chườm mát vùng da bị ngứa hoặc sưng. Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ hỗ trợ tạm thời và không thay thế điều trị y khoa.
  • Khám chuyên khoa dị ứng sau phản ứng: Ngay cả khi triệu chứng đã hết, người bệnh vẫn nên đi khám để xác định mức độ nhạy cảm, làm xét nghiệm chuyên sâu và được hướng dẫn mang theo bút tiêm adrenaline tự động nếu có nguy cơ cao tái phát.

Để xác định đúng cơ thể đang mẫn cảm với tác nhân nào gây dị ứng, bạn có thể thực hiện gói xét nghiệm dị ứng tại Trung tâm Y khoa DIAG thông qua định lượng IgE đặc hiệu trong máu. Gói xét nghiệm sàng lọc đến 72 dị nguyên và chuyên sâu 16 dị nguyên phổ biến để đánh giá mức độ mẫn cảm. Với hơn 25 năm kinh nghiệm, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa và hệ thống 40+ điểm lấy mẫu toàn quốc, DIAG mang đến dịch vụ nhanh chóng, chính xác và đáng tin cậy. Liên hệ DIAG để được tư vấn chi tiết:

Có thể uống thuốc để giảm triệu chứng dị ứng
Có thể uống thuốc để giảm triệu chứng dị ứng

Cách chữa dị ứng đậu phộng

Hiện nay, tình trạng này chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nhiều biện pháp y khoa đã chứng minh hiệu quả trong việc kiểm soát triệu chứng và giảm mức độ phản ứng. Chữa trị chủ yếu gồm hai hướng: xử lý phản ứng cấp tính và giảm nhạy cảm miễn dịch trong dài hạn.

  • Điều trị cấp tính: Thuốc kháng histamine giúp kiểm soát ngứa, phát ban và sưng nhẹ. Trong trường hợp sốc phản vệ, adrenaline tiêm bắp là biện pháp bắt buộc. Người có nguy cơ cao nên luôn mang theo bút tiêm epinephrine (adrenaline) tự động theo khuyến cáo của AAAAI.
  • Liệu pháp miễn dịch đường uống (OIT): Phương pháp “huấn luyện” hệ miễn dịch dung nạp dần protein đậu phộng bằng cách tiếp xúc với liều rất nhỏ và tăng dần theo phác đồ kiểm soát. Phương pháp này đặc biệt hữu ích ở trẻ nhỏ, giúp giảm đáng kể nguy cơ phản ứng nghiêm trọng khi vô tình tiếp xúc với lượng nhỏ đậu phộng.
  • Các liệu pháp đang nghiên cứu: Miễn dịch dưới lưỡi (SLIT) và miễn dịch qua da (EPIT) đang được thử nghiệm lâm sàng và cho thấy tiềm năng cải thiện khả năng dung nạp, giảm nguy cơ phản ứng nặng trong tương lai.

Dị ứng bơ đậu phộng và lưu ý khi sử dụng sản phẩm

Bơ đậu phộng là một trong những thực phẩm chế biến từ đậu phộng phổ biến nhất và thường chứa hàm lượng protein đậu phộng cao. Điều này đồng nghĩa rằng người bị dị ứng đậu phộng vẫn có nguy cơ phản ứng nghiêm trọng khi dùng bơ đậu phộng, thậm chí chỉ với một lượng nhỏ.

Ngoài ra, nhiều sản phẩm bơ hạt khác (như bơ hạnh nhân, bơ hạt điều) cũng có thể bị lẫn đậu phộng trong quá trình sản xuất. Vì vậy, người bệnh cần đọc kỹ nhãn thành phần, kiểm tra cảnh báo “có thể chứa đậu phộng” trước khi sử dụng. Phản ứng dị ứng cũng có thể xảy ra khi tiếp xúc ngoài da hoặc hít phải hơi chứa protein đậu phộng, nên việc tránh xa bơ đậu phộng và sản phẩm có nguy cơ nhiễm chéo là cách phòng bệnh quan trọng nhất.

Bơ đậu phộng chứa hàm lượng protein đậu phộng cao, dễ gây dị ứng bơ đậu phộng
Bơ đậu phộng chứa hàm lượng protein đậu phộng cao, dễ gây dị ứng bơ đậu phộng

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Không phải mọi trường hợp dị ứng đều cần nhập viện ngay, nhưng có những tình huống bắt buộc phải thăm khám chuyên khoa để đảm bảo an toàn:

  • Ngay sau lần phản ứng đầu tiên: Dù chỉ là ngứa hoặc phát ban nhẹ, bạn vẫn nên đi khám để được xác định có thật sự dị ứng hay không, đánh giá nguy cơ sốc phản vệ và nhận hướng dẫn chăm sóc, xử trí đúng cách.
  • Khi triệu chứng trở nên nghiêm trọng: Bao gồm khó thở, khò khè, sưng lưỡi hoặc cổ họng, chóng mặt, tụt huyết áp, nôn ói liên tục hoặc mất ý thức – đây là dấu hiệu của sốc phản vệ và cần gọi cấp cứu 115 hoặc đến bệnh viện ngay lập tức.
  • Khi có tiền sử gia đình dị ứng nặng hoặc bản thân mắc bệnh dị ứng khác: Việc khám sớm giúp đánh giá nguy cơ cao hơn bình thường và xây dựng kế hoạch phòng ngừa cá nhân hóa.
  • Trẻ em nghi ngờ dị ứng: Theo Hiệp hội Dị ứng, Hen suyễn và Miễn dịch học Hoa Kỳ (AAAAI), trẻ cần được thực hiện test chích da hoặc xét nghiệm IgE đặc hiệu để xác định chính xác dị nguyên.
Thực hiện xét nghiệm máu để xác định đúng dị nguyên, từ đó phòng tránh hiệu quả
Thực hiện xét nghiệm máu để xác định đúng dị nguyên

Các mẹo phòng tránh dị ứng đậu phộng

  • Đọc kỹ nhãn thực phẩm: Đậu phộng thường xuất hiện trong bánh kẹo, ngũ cốc, nước sốt hoặc thực phẩm chế biến sẵn. Luôn kiểm tra danh mục thành phần trước khi ăn.
  • Cảnh giác với nguy cơ nhiễm chéo: Dụng cụ nấu ăn, máy xay, dầu chiên có thể dính protein đậu phộng. Người dị ứng cần có khu vực chế biến riêng hoặc yêu cầu rõ khi ăn ngoài.
  • Mang theo thuốc điều trị: Người có nguy cơ cao nên luôn mang theo bút tiêm adrenaline tự động và thuốc kháng histamine khi ra ngoài.
  • Tập huấn cho người xung quanh: Gia đình, giáo viên hoặc đồng nghiệp cần biết cách xử trí sốc phản vệ để hỗ trợ kịp thời.
  • Khám định kỳ chuyên khoa dị ứng: Việc tái khám giúp theo dõi tình trạng, đánh giá khả năng dung nạp và cập nhật các phương pháp điều trị mới nhất.

Lời kết

Dị ứng đậu phộng không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ đe dọa tính mạng nếu không được xử lý đúng cách. Việc nhận biết triệu chứng sớm, tránh tiếp xúc với dị nguyên và tuân thủ hướng dẫn y tế sẽ giúp bạn an toàn hơn. Hãy chủ động phòng tránh và xử lý đúng cách để hạn chế tối đa rủi ro từ dị ứng loại thực phẩm này.

Xem thêm