Dị ứng côn trùng: Dấu hiệu, hướng xử lý và điều trị

Dị ứng côn trùng là gì?

Đây là phản ứng quá nhạy của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với độc tố hoặc các chất có trong vết côn trùng đốt, cắn như ong, kiến, muỗi… Khi nọc độc hay chất đó xâm nhập, hệ miễn dịch xem đây là “kẻ xâm lược” và sản sinh kháng thể để bảo vệ cơ thể.

Ở lần đầu tiếp xúc, phản ứng có thể nhẹ. Tuy nhiên, nếu bị côn trùng đốt lần sau, cơ thể phản ứng nhanh hơn và mạnh hơn, gây ra các triệu chứng như sưng tấy, ngứa, nổi mẩn đỏ, thậm chí có thể nghiêm trọng như khó thở hoặc sốc phản vệ.

Phân biệt dị ứng côn trùng đốt hoặc cắn

Dị ứng côn trùng đốt thường là phản ứng với nọc độc được tiêm vào da, có thể dẫn đến các phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Trong khi đó, dị ứng do cắn thường là phản ứng với nước bọt hoặc các chất tiết ra khi côn trùng cắn, gây viêm và ngứa kéo dài. Cụ thể:

Về nguyên nhân:

• Côn trùng đốt: Côn trùng như ong, kiến đốt, tiêm độc tố vào da.
• Côn trùng cắn: Côn trùng như muỗi, ve, rệp cắn, các chất trong nước bọt tiếp xúc da.

Về phản ứng của cơ thể:

• Dị ứng côn trùng đốt: Hệ miễn dịch phản ứng mạnh với nọc độc, sản sinh kháng thể IgE, giải phóng histamin gây sưng, đau, đỏ, ngứa; có thể gây sốc phản vệ.
• Côn trùng cắn: Đáp ứng viêm tại chỗ do chất kích ứng trong nước bọt, thường gây sưng tấy, ngứa kéo dài, ít khi gây sốc.

Về triệu chứng tại chỗ:

• Dị ứng côn trùng đốt: Vết đỏ, sưng, đau rát, nổi mụn nước có thể xuất hiện, vùng sưng có thể lan rộng.
• Côn trùng cắn: Vết cắn đỏ, ngứa nhiều, sưng viêm nhỏ quanh chỗ bị cắn.

Về mức độ nguy hiểm:

• Côn trùng đốt: Có thể gây phản ứng dị ứng nghiêm trọng, nguy hiểm đến tính mạng nếu không xử lý kịp thời.
• Côn trùng cắn: Thường gây khó chịu, ít nguy hiểm, trừ trường hợp dị ứng nặng hoặc nhiễm trùng.

Về điều trị:

• Côn trùng đốt: Dùng thuốc kháng histamin, kháng viêm, steroid hoặc liệu pháp miễn dịch với nọc côn trùng trong trường hợp dị ứng nặng.
• Côn trùng cắn: Dùng thuốc giảm ngứa, chống viêm nhẹ nhàng, giữ vệ sinh vùng da bị cắn.

Xem thêm: Dị ứng lông chó

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Triệu chứng dị ứng do côn trùng theo từng loại

Triệu chứng dị ứng do côn trùng gây ra khác nhau tùy thuộc vào loại côn trùng và cơ địa từng người. Các dấu hiệu có thể xuất hiện nhanh hoặc từ từ, và mức độ từ nhẹ đến nặng. Việc hiểu rõ từng triệu chứng giúp nhận biết đúng và xử trí kịp thời. Cụ thể:

Dị ứng do ong, kiến đốt:

• Vùng đốt sưng phù, đỏ, đau, có thể lan rộng.
• Ngứa, nổi mề đay, phát ban tại chỗ hoặc toàn thân (thường hiếm hơn).
• Thở khó, sưng cổ họng, chóng mặt hoặc ngất nếu phản ứng nặng.

Dị ứng do muỗi cắn:

• Nốt cắn sưng to, đỏ, ngứa nhiều, cảm giác đau châm chích nhẹ.
• Nốt cắn có thể sưng to, đi kèm mệt mỏi, sốt nhẹ ở người nhạy cảm.

Dị ứng do ve và các côn trùng khác cắn:

• Sưng tấy, đỏ tại vùng bị cắn.
• Ngứa râm ran hoặc nổi mề đay ở khu vực quanh nốt cắn.

Nguyên nhân gây dị ứng do côn trùng

Các nguyên nhân gây dị ứng gồm:

• Nọc độc từ các loài côn trùng đốt như ong vò vẽ, ong bắp cày, kiến lửa.
• Chất tiết trong nước bọt hoặc dịch của các côn trùng cắn như muỗi, bọ chét, rệp.
• Các chất tiết hoặc mảnh vụn từ côn trùng chết hoặc sống như kiến ba khoang, kiến lá gây nổi mụn nước.
• Các protein và enzyme trong nọc độc hoặc dịch tiết của côn trùng kích hoạt tế bào miễn dịch, làm giải phóng histamin và các hóa chất gây viêm khác.

Xem thêm: Dị ứng lông mèo

Cách xử lý khi bị côn trùng cắn, đốt

Việc xử lý và điều trị khi bị côn trùng đốt, cắn cần được thực hiện kịp thời và phù hợp với mức độ nặng nhẹ của triệu chứng. Đối với các phản ứng nhẹ, các biện pháp tại chỗ và sử dụng thuốc bôi có thể có hiệu quả. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các phản ứng nặng hơn thì cần can thiệp y tế ngay để tránh biến chứng nguy hiểm. Cụ thể:

• Loại bỏ ngòi đốt ngay lập tức để giảm lượng nọc độc tiếp tục đi vào cơ thể.
• Dùng xà phòng và nước sạch vệ sinh vết thương để tránh nhiễm trùng.
• Chườm lạnh để giảm sưng và cảm giác khó chịu.
• Sử dụng các loại thuốc bôi hoặc gel chứa hydrocortisone, calmine hoặcl lidocain để giảm ngứa, viêm, đau.
• Thăm khám y tế ngay nếu thở khó, sưng cổ họng, chóng mặt hoặc ngất.

Phương pháp chẩn đoán dị ứng do côn trùng

Các xét nghiệm hỗ trợ xác định chính xác nguyên nhân gây dị ứng cũng như đánh giá mức độ phản ứng của cơ thể. Các phương pháp chẩn đoán chính bao gồm:

• Đánh giá lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về tiền sử bệnh, triệu chứng, môi trường tiếp xúc với côn trùng.
• Test lẩy da (Skin Prick Test): Là kỹ thuật phổ biến nhất để phát hiện nhanh phản ứng dị ứng với nhiều loại dị nguyên, trong đó có nọc độc côn trùng. Bác sĩ sẽ nhỏ các giọt dung dịch chứa dị nguyên lên da, sau đó chích nhẹ để dị nguyên thấm qua da. Kết quả được đọc sau 15-20 phút, nếu xuất hiện sẩn ngứa, sưng đỏ nghĩa là phản ứng dương tính.
• Test nội bì (Intradermal Test): Phương pháp này tiêm một lượng nhỏ dung dịch dị nguyên pha loãng vào lớp biểu bì da. Test nội bì có độ nhạy cao hơn test lẩy da, thường dùng khi test lẩy da âm tính nhưng nghi ngờ dị ứng vẫn còn.
• Test áp bì (Patch Test): Sử dụng để phát hiện dị ứng dạng viêm da tiếp xúc do các chất trong nọc độc hoặc chất tiết của côn trùng. Dị nguyên được đặt trên miếng dán dán vào da và giữ trong 48 giờ, sau đó đọc kết quả dựa trên mức độ viêm, mẩn đỏ, phù nề.
• Xét nghiệm máu định lượng kháng thể IgE: Đo nồng độ kháng thể IgE hoặc IgE đặc hiệu với từng loại dị nguyên giúp hỗ trợ chẩn đoán. Thường chỉ định khi không thể thực hiện test da.

Cách chữa dị ứng do côn trùng

Việc điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng dị ứng nặng gây nguy hiểm. Bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp dưới đây tùy theo mức độ dị ứng và tình trạng sức khỏe bệnh nhân:

• Sử dụng thuốc Epinephrine (Adrenaline): Chỉ định trong trường hợp như sốc phản vệ. Thuốc epinephrine giúp giảm phù nề, khó thở cũng như nguy cơ suy tim mạch, suy hô hấp.
• Thuốc kháng histamine: Dùng để giảm ngứa, sưng, mề đay.
• Thuốc corticosteỉod: Cải thiện các triệu chứng như sưng tấy, thường chỉ định cho bệnh nhân có phản ứng dị ứng kéo dài hoặc nghiêm trọng.
• Thuốc giảm đau và kháng viêm không steroid (NSAIDs): Giúp giảm đau, giảm viêm và các phản ứng tức thời. Bác sĩ thường kết hợp các thuốc khác để nâng cao hiệu quả điều trị.
• Dịch truyền tĩnh mạch và oxy: Hỗ trợ bệnh nhân trong trường hợp phản ứng nặng, đặc biệt khi có dấu hiệu sốc hoặc khó thở.
• Liệu pháp miễn dịch: Áp dụng cho những người bị dị ứng nọc côn trùng tái phát và nặng, bằng cách tiêm dần các chất gây dị ứng để cơ thể làm quen và giảm phản ứng trong tương lai.

Biện pháp phòng ngừa dị ứng côn trùng

Để phòng ngừa, mọi người nên:

• Tránh tiếp xúc với tổ hoặc khu vực có nhiều tổ ong ong vò vẽ, ong bắp cày, tổ kiến lửa, ruồi trâu, bụi rậm, cây cối rậm rạp để hạn chế bị côn trùng đốt.
• Mặc quần áo dài tay, mang giày và tất để hạn chế vùng da hở khi đi ra ngoài, đặc biệt ở vùng nông thôn, rừng hoặc nơi có nhiều côn trùng.
• Không dùng nước hoa, hoặc mặc quần áo màu sáng vì có thể thu hút côn trùng.
• Lắp đặt màn cửa, cửa lưới ở các cửa sổ và cửa ra vào để ngăn côn trùng vào nhà.
• Sử dụng thuốc xịt hoặc kem chống côn trùng đốt khi làm việc hoặc đi chơi ngoài trời.
• Giữ vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, đậy kín thùng rác để tránh có tổ côn trùng.
• Hạn chế động đến tổ côn trùng, tránh làm động vật côn trùng để không gây tình trạng bị đốt hàng loạt.
• Thường xuyên kiểm tra và xử lý các vật nuôi, môi trường xung quanh để tránh bọ ve cắn.

Xem thêm

• Dị ứng phấn bướm
• Dị ứng phấn hoa