Dị ứng cơ địa là gì? Dị ứng cơ địa có chữa được không?

Dị ứng cơ địa là gì?

Dị ứng cơ địa là tình trạng cơ thể có tính nhạy cảm bẩm sinh với những yếu tố rất bình thường trong môi trường (như bụi nhà, phấn hoa, lông thú, thực phẩm), từ đó gây ra các triệu chứng ngứa, nổi mẩn hoặc sổ mũi.

Yếu tố “cơ địa” cho thấy đây là bệnh mang tính nền tảng có sẵn trong cơ thể mỗi người. Những người bị dị ứng cơ địa thường có da khô, niêm mạc mũi hoặc phổi dễ kích thích, đồng thời họ có hệ thống miễn dịch phản ứng mạnh hơn người bình thường.

Khi bị kích thích dị ứng, bạn dễ dàng nhận thấy người có cơ địa dị ứng dễ bị dị ứng kéo dài và tái phát nhiều lần, thậm chí có thể kéo dài suốt đời. Nhiều trường hợp còn người bệnh còn bị kích thích bởi nhiều tác nhân khác nhau – thay vì giống như dị ứng bình thường là chỉ bị kích thích bởi một dị nguyên riêng lẻ.

Một đặc điểm khác ở người có cơ địa dị ứng là họ thường dễ mắc các bệnh dị ứng khác, chẳng hạn như viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng hay hen suyễn. Những triệu chứng bệnh sẽ tái phát nhiều lần, nhất là khi tiết trời thay đổi, không khí nhiều bụi bẩn hoặc khi họ đang bị stress.

Nguyên nhân gây dị ứng cơ địa

Dị ứng cơ địa không chỉ do một nguyên nhân duy nhất, mà là kết quả của cơ địa nhạy cảm bẩm sinh kết hợp với tác động từ môi trường và lối sống, khiến cơ thể dễ phản ứng quá mức với những yếu tố vốn vô hại trong cuộc sống hằng ngày.

• Yếu tố di truyền (cơ địa bẩm sinh): Cơ địa dị ứng chủ yếu xảy ra ở những người có cha/mẹ bị dị ứng như viêm mũi dị ứng, hen suyễn, viêm da cơ địa. Nhiều nghiên cứu còn cho thấy, nguy cơ bị dị ứng cơ địa sẽ tăng cao nếu có cả cha và mẹ đều bị dị ứng.
• Yếu tố môi trường: Việc tiếp xúc thường xuyên với các tác nhân gây dị ứng từ khi còn nhỏ khiến hệ thống miễn dịch dần trở nên “quen thuộc”, từ đó dễ phản ứng mạnh dần theo thời gian.
• Thói quen sinh hoạt: Căng thẳng, thiếu ngủ, chế độ ăn thiếu cân bằng, da khô hoặc tổn thương hàng rào bảo vệ da cũng khiến cơ thể dễ bị kích ứng. Trẻ nhỏ có thể bộc lộ cơ địa dị ứng sẵn có khi tiếp xúc với với sữa bò hoặc trứng ngay từ sớm.
• Sức khỏe tổng thể: Một số trường hợp nhiễm virus/vi khuẩn lặp đi lặp lại cũng có thể làm thay đổi phản ứng miễn dịch và khiến dị ứng cơ địa dễ tái phát hơn.

Các loại bệnh dị ứng cơ địa phổ biến

Dị ứng cơ địa có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau, nhưng phổ biến nhất là dựa trên vị trí và triệu chứng dị ứng. Cách phân loại cho thấy dị ứng cơ địa không phải là một bệnh duy nhất mà là “một nhóm bệnh có cùng cơ địa nhạy cảm”.

• Viêm da cơ địa (Atopic dermatitis): Biểu hiện trên da, gây khô, ngứa, nổi mẩn, chàm tái phát nhiều lần.
• Viêm mũi dị ứng (Allergic rhinitis): Biểu hiện ở đường hô hấp trên, với các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi, nghẹt mũi khi gặp bụi hay thời tiết thay đổi.
• Hen phế quản dị ứng (Allergic asthma): Biểu hiện ở đường hô hấp dưới, gây ho, khó thở, thở khò khè, đặc biệt là vào ban đêm.
• Dị ứng kết mạc (viêm kết mạc dị ứng): Biểu hiện ở mắt, gây ngứa, đỏ, chảy nước mắt.
• Dị ứng thức ăn (Food allergy): Xảy ra khi cơ thể phản ứng với protein trong thực phẩm, có thể kèm nổi mề đay, sưng môi, tiêu chảy hoặc khó thở.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Dị ứng cơ địa có nguy hiểm không?

Dị ứng cơ địa thường không nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại gây ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng cuộc sống. Tình trạng ngứa ngáy, nổi mẩn, sổ mũi, hắt hơi, ho kéo dài hoặc khó thở có thể tái phát nhiều lần, đặc biệt khi thời tiết thay đổi hoặc tiếp xúc với dị nguyên liên tục.

Viêm da cơ địa gây ngứa nhiều có thể dẫn đến mất ngủ, thậm chí là trầy xước, rướm máu do gãi nhiều dễ gây nhiễm trùng. Nếu bị viêm mũi dị ứng hoặc hen phế quản thì ảnh hưởng đến khả năng tập trung, gây mệt mỏi và thường gặp khó khăn trong việc thở.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp nặng thì các bệnh cơ địa dị ứng có thể tiến triển nặng hoặc gây biến chứng. Ví dụ như:

• Hen phế quản dị ứng có thể gây ra các cơn hen cấp tính, khiến người bệnh khó thở dữ dội và đôi khi cần can thiệp cấp cứu.
• Viêm da cơ địa nghiêm trọng có thể dẫn đến bị nhiễm trùng thứ phát do gãi mạnh/
• Viêm mũi dị ứng kéo dài có thể dẫn đến viêm xoang hoặc viêm tai giữa.
• Dị ứng thức ăn có thể ở người có cơ địa dị ứng đôi khi gây sốc phản vệ và cần cứu cứu ngay lập tức.

Xem thêm: Viêm mao mạch dị ứng

Dị ứng cơ địa có chữa được không?

Điều đáng chú ý là dị ứng cơ địa thường kéo dài suốt đời nếu không kiểm soát tốt. Mặc dù không thể “chữa khỏi hoàn toàn” nhưng người bệnh vẫn có thể sống khỏe nếu được chẩn đoán sớm, dùng thuốc hợp lý và tránh dị nguyên hiệu quả.

Việc chăm sóc da đúng cách, giữ môi trường sống sạch, tránh khói bụi, ô nhiễm và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ giúp giảm đáng kể số lần bùng phát.

Vậy nên, nhìn chung thì dị ứng cơ địa không nguy hiểm nếu được quản lý đúng, nhưng có thể trở nên nghiêm trọng nếu chủ quan hoặc tự ý điều trị.

Xem thêm: Viêm môi dị ứng

Cách chẩn đoán bệnh cơ địa dị ứng

Việc chẩn đoán dị ứng cơ địa trước tiên cần phải xác định xem người bệnh có nền cơ địa dị ứng hay không, đồng thời nhận diện loại dị ứng cụ thể mà họ mắc phải như viêm da, viêm mũi hoặc hen phế quản.

Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng (như ngứa, nổi mẩn, sổ mũi, ho, khó thở), thời điểm xuất hiện, và yếu tố làm nặng thêm hoặc giảm nhẹ triệu chứng (như thời tiết, bụi, thực phẩm, thuốc).

Ngoài ra, tiền sử gia đình cũng rất quan trọng giúp xác định nền cơ địa dị ứng. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em từng bị viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn, thì khả năng người bệnh có cơ địa dị ứng sẽ cao hơn.

Sau khi đã có kết luận về khả năng có nền cơ địa dị ứng, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán các loại bệnh dị ứng.

• Xét nghiệm IgE toàn phần và IgE đặc hiệu: Cho biết cơ thể có sản sinh kháng thể IgE đặc hiệu hay không và phản ứng với dị nguyên nào.
• Test lẩy da: Là xét nghiệm phổ biến, được thực hiện bằng cách nhỏ một lượng rất nhỏ dị nguyên lên da rồi chích nhẹ để xem cơ thể có phản ứng sưng đỏ hay ngứa không.
• Xét nghiệm máu hoặc test dán da (patch test): Được dùng trong trường hợp nghi ngờ dị ứng tiếp xúc hoặc cần xác định nguyên nhân cụ thể mà test lẩy da không phát hiện được.
• Đo chức năng hô hấp: Hữu ích trong trường hợp nghi ngờ mắc hen phế quản dị ứng.

Việc chẩn đoán này không chỉ nhằm tìm ra nguyên nhân gây dị ứng mà còn giúp xây dựng kế hoạch điều trị và phòng ngừa lâu dài.

Cách chữa bệnh dị ứng cơ địa hiệu quả

Điều trị dị ứng cơ địa không nhằm “chữa khỏi hoàn toàn”, mà chủ yếu là kiểm soát triệu chứng, ngăn tái phát và hạn chế biến chứng. Vì là bệnh mạn tính nên cần điều trị kết hợp giữa nhiều biện pháp, bao gồm thuốc, chăm sóc da và thay đổi lối sống để kiểm soát cơ địa nhạy cảm.

Điều trị bằng thuốc

• Thuốc kháng histamin dạng uống/bôi ngoài da: Giúp giảm ngứa, hắt hơi, sổ mũi, nổi mề đay..
• Thuốc bôi chống viêm (như corticoid): Được dùng ngắn hạn trong đợt viêm da cơ địa nặng. Trường hợp nhẹ có thể dùng kem dưỡng phục hồi hàng rào da để giảm viêm, giảm ngứa.
• Thuốc xịt mũi hoặc hít: Dùng cho người bị viêm mũi dị ứng hoặc hen phế quản nhằm kiểm soát viêm đường hô hấp.
• Thuốc ức chế miễn dịch hoặc sinh học: Dành cho trường hợp nặng khi các biện pháp thông thường không có hiệu quả đáng kể.
• Thuốc kháng leukotrien/corticoid toàn thân ngắn hạn: Có thể được chỉ định trong đợt bùng phát mạnh, nhưng phải có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Chăm sóc và kiểm soát yếu tố dị nguyên

• Tránh dị nguyên: Hạn chế tiếp xúc với bụi, lông thú, phấn hoa, khói thuốc, nước hoa, chất tẩy rửa, hoặc thực phẩm từng gây dị ứng.
• Chăm sóc da đúng cách: Dùng sữa tắm dịu nhẹ, kem dưỡng ẩm hằng ngày để phục hồi hàng rào bảo vệ da, tránh gãi làm trầy xước.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ: Giặt chăn gối thường xuyên, dùng máy lọc không khí, tránh nấm mốc và ẩm thấp.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ngủ đủ, ăn uống cân bằng, uống đủ nước, giảm stress vì căng thẳng làm bệnh dễ tái phát.

Liệu pháp miễn dịch

Đây là phương pháp điều trị đặc biệt, với mục đích là để “tập huấn” cho hệ thống miễn dịch quen dần với dị nguyên. Bác sĩ sẽ cho người bệnh dùng liều nhỏ dị nguyên (qua đường uống, nhỏ dưới lưỡi hoặc tiêm) trong thời gian dài, giúp cơ thể giảm dần phản ứng dị ứng.

Liệu pháp này chỉ áp dụng ở các trung tâm chuyên khoa và chỉ định cho người bị dị ứng cơ địa mức độ nặng hoặc tái phát nhiều, như viêm mũi dị ứng hoặc hen phế quản.

Xem thêm: Dị ứng sưng môi

Hướng dẫn phòng ngừa dị ứng cơ địa

Dị ứng cơ địa có thể được phòng ngừa phần nào dù không thể ngăn chặn hoàn toàn vì mang tính di truyền và bẩm sinh. Tuy nhiên, nếu hiểu rõ nguy cơ và có biện pháp chăm sóc đúng cách từ sớm thì hoàn toàn có thể giảm đáng kể khả năng khởi phát hoặc tái phát dị ứng.

Việc phòng ngừa này đặc biệt quan trọng ở trẻ nhỏ và người có tiền sử gia đình bị dị ứng.

Phòng ngừa từ sớm ở trẻ có nguy cơ cao

• Nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất 4 – 6 tháng đầu giúp củng cố hệ miễn dịch và giảm nguy cơ viêm da cơ địa hoặc dị ứng với thực phẩm.
• Không cho trẻ ăn dặm quá sớm, và nên tập làm quen dần với các thực phẩm dễ dị ứng (như trứng, sữa, đậu phộng…) dưới sự hướng dẫn và theo dõi y tế của bác sĩ.
• Hạn chế tiếp xúc khói thuốc, bụi mịn, nấm mốc hoặc thú nuôi trong năm đầu đời nếu trẻ có nguy cơ cao.
• Giữ da trẻ luôn ẩm và sạch, vì da khô và tổn thương hàng rào bảo vệ là yếu tố khiến dị ứng cơ địa dễ khởi phát.

Phòng ngừa cho người đã có cơ địa dị ứng

• Tránh dị nguyên đã từng gây dị ứng.
• Dưỡng ẩm da hằng ngày, chọn sản phẩm dịu nhẹ, không mùi, giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da.
• Giặt chăn gối mỗi tuần bằng nước nóng.
• Hút bụi thường xuyên.
• Dùng máy lọc không khí nếu cần.
• Giữ ấm cơ thể và tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột, vì lạnh và ẩm dễ kích hoạt viêm mũi, hen, hoặc ngứa da.
• Ăn uống cân bằng và lành mạnh để tăng cường sức đề kháng.
• Ngủ đủ giấc.
• Hạn chế stress.

Xem thêm: Triệu chứng dị ứng bao cao su ở nữ