Dị ứng cá là gì? Bị dị ứng cá biển phải làm sao?

Dị ứng cá là gì?

Dị ứng cá là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi nhận diện sai các protein trong cá là “chất gây hại”. Khi tiếp xúc, cơ thể tạo ra kháng thể IgE và giải phóng histamin, dẫn đến các triệu chứng như ngứa, nổi mẩn, sưng môi hoặc rối loạn tiêu hóa. Tình trạng này thường kéo dài suốt đời và có thể khởi phát chỉ với một lượng rất nhỏ cá.

Một số người chỉ dị ứng với một vài loài cụ thể, trong khi số khác phản ứng với hầu hết các loại cá. Dị ứng này gặp ở cả trẻ em và người lớn, chiếm khoảng 0,2% dân số toàn cầu.

Nguyên nhân gây dị ứng cá

• Phản ứng với protein parvalbumin: Đây là protein cơ bắp chính trong cá, rất bền với nhiệt và không bị phá hủy khi nấu chín. Ngay cả một lượng nhỏ cũng đủ kích hoạt phản ứng ở người nhạy cảm cao.
• Phản ứng với các protein khác trong cá: Một số protein khác cũng có thể đóng vai trò chất gây dị ứng, đặc biệt ở những người có cơ địa đa mẫn cảm.
• Phản ứng chéo giữa nhiều loài cá: Do cấu trúc protein tương tự nhau, người dị ứng với một loài cá có thể phản ứng với các loài khác, ngay cả khi chưa từng tiếp xúc trước đó.
• Tiếp xúc qua đường hô hấp: Trong trường hợp hiếm, hít phải hơi nước bốc lên khi nấu cá cũng có thể gây phản ứng dị ứng ở người quá nhạy cảm.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ:

• Tiền sử dị ứng thực phẩm: Người đã bị dị ứng với các loại thực phẩm khác có nguy cơ cao hơn.
• Yếu tố di truyền: Gia đình có người mắc bệnh dị ứng hoặc hen suyễn làm tăng nguy cơ mắc dị ứng này.
• Tiền sử hen suyễn hoặc bệnh dị ứng khác: Những người này thường có phản ứng mạnh và nghiêm trọng hơn khi tiếp xúc với dị nguyên.
• Tiếp xúc sớm và lặp lại: Ăn cá sớm ở trẻ nhỏ hoặc tiếp xúc thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ phát triển dị ứng ở người có cơ địa mẫn cảm.

Triệu chứng dị ứng cá cần nhận biết

Phản ứng dị ứng thường khởi phát nhanh chóng, từ vài phút đến vài giờ sau khi ăn hoặc tiếp xúc với cá. Mức độ có thể dao động từ nhẹ đến nghiêm trọng và biểu hiện ở nhiều cơ quan khác nhau. Các triệu chứng dị ứng thường gặp bao gồm:

• Triệu chứng trên da và niêm mạc: Ngứa, nổi mề đay, phát ban đỏ, sưng môi, mí mắt hoặc mặt – đây là nhóm dấu hiệu xuất hiện phổ biến nhất.
• Triệu chứng tiêu hóa: Buồn nôn, đau bụng, nôn ói hoặc tiêu chảy xảy ra khi hệ thống miễn dịch phản ứng tại niêm mạc ruột.
• Triệu chứng hô hấp: Nghẹt mũi, hắt hơi, ho, khó thở hoặc khò khè, đặc biệt ở người có tiền sử hen suyễn.
• Triệu chứng tim mạch và phản ứng toàn thân: Choáng váng, tụt huyết áp, tim đập nhanh. Trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến phản vệ, cần cấp cứu ngay lập tức.

Xem thêm: Dị ứng hải sản

Nguy cơ dị ứng khi ăn các loại cá phổ biến hiện nay

Không phải ai cũng phản ứng giống nhau với mọi loại cá, nguy cơ phản ứng phụ thuộc vào loại protein trong từng loài cá và mức độ nhạy cảm của từng người.

Một số loại dị ứng liên quan đến cá thường gặp gồm:

• Dị ứng cá biển: Nhóm cá sống ở nước mặn như cá ngừ, cá thu hay cá mòi chứa nhiều parvalbumin – protein dễ gây phản ứng dị ứng và có khả năng gây phản ứng chéo cao giữa các loài.
• Dị ứng cá nục: Là thực phẩm phổ biến trong bữa ăn nhưng cũng nằm trong nhóm cá gây dị ứng thường gặp, đặc biệt ở người có cơ địa mẫn cảm với protein cơ bắp.
• Dị ứng cá hồi: Ăn cá hồi có bị dị ứng không? Dù giàu dinh dưỡng, loại cá này chứa các protein dễ kích hoạt hệ miễn dịch ở người đã mẫn cảm, kể cả khi chỉ ăn lượng rất nhỏ.
• Dị ứng trứng cá tuyết: Không chỉ thịt cá mà trứng cá cũng có thể là nguồn dị nguyên mạnh, gây phản ứng ở cả trẻ em và người lớn.
• Dị ứng cá đuối: Một số người bị dị ứng chéo giữa cá đuối và các loài cá khác do cấu trúc protein tương đồng, gây khó khăn trong việc lựa chọn thực phẩm thay thế.

Xem thêm: Dị ứng cá ngừ

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Bị dị ứng cá phải làm sao?

Bị dị ứng cá biển phải làm sao? Dị ứng cá có thể gây ra phản ứng nhanh chóng và tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng nếu không xử trí đúng cách. Việc nhận biết sớm và hành động kịp thời giúp giảm biến chứng và bảo vệ an toàn cho người bệnh. Dưới đây là những việc cần làm khi bị dị ứng cá:

• Ngừng ngay việc ăn hoặc tiếp xúc với cá: Khi xuất hiện triệu chứng, cần dừng ngay việc ăn cá hoặc các sản phẩm có nguồn gốc từ cá, kể cả nước dùng, nước mắm hay thực phẩm chế biến sẵn.
• Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ: Với phản ứng nhẹ như ngứa da hay phát ban, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng histamin để giảm triệu chứng. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định.
• Xử trí khẩn cấp nếu có dấu hiệu nặng: Nếu người bệnh khó thở, chóng mặt, sưng lưỡi hoặc có biểu hiện sốc phản vệ, hãy gọi cấp cứu và sử dụng bút tiêm adrenaline tự động (nếu có) trước khi đến bệnh viện.
• Thực hiện xét nghiệm để xác định dị nguyên: Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm IgE đặc hiệu, test lẩy da (SPT) hoặc nghiệm pháp thử thách đường miệng để xác định chính xác loài cá gây dị ứng.
• Chủ động phòng ngừa tái phát: Đọc kỹ nhãn thực phẩm, cảnh báo tình trạng dị ứng khi ăn ngoài và tránh các món có nguy cơ cao chứa protein cá biển. Người từng dị ứng nặng nên mang theo adrenaline bên mình và thông báo tình trạng với người xung quanh.

Các phương pháp chẩn đoán dị ứng cá hiện nay

Khi nghi ngờ bị dị ứng, việc thăm khám và làm xét nghiệm chuyên sâu là cần thiết để xác định chính xác dị nguyên gây phản ứng, từ đó có hướng xử trí phù hợp. Một số phương pháp chẩn đoán phổ biến hiện nay gồm:

• Khai thác tiền sử và thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về thời điểm xuất hiện triệu chứng, loại cá đã ăn, mức độ phản ứng và tiền sử dị ứng của bản thân hoặc gia đình để định hướng nguyên nhân.
• Xét nghiệm máu: Định lượng kháng thể immunoglobulin E đặc hiệu giúp xác định cơ thể có mẫn cảm với protein trong cá hay không. Đây là phương pháp an toàn, không xâm lấn và cho kết quả định lượng rõ ràng.
• Test lẩy da (Skin Prick Test – SPT): Một lượng nhỏ dị nguyên chiết xuất từ cá sẽ được nhỏ lên da, sau đó chích nhẹ để đánh giá phản ứng. Sự xuất hiện sẩn đỏ, ngứa tại vị trí thử cho thấy có khả năng dị ứng.
• Nghiệm pháp thử thách đường miệng (Oral Food Challenge): Đây là tiêu chuẩn vàng để xác định dị ứng thực phẩm, thực hiện tại cơ sở y tế với sự giám sát chặt chẽ. Người bệnh sẽ ăn lượng nhỏ cá nghi ngờ dị ứng để theo dõi phản ứng.
• Test loại trừ thực phẩm: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu loại bỏ cá ra khỏi chế độ ăn trong thời gian nhất định rồi tái sử dụng để quan sát sự thay đổi triệu chứng.

Cách điều trị dị ứng cá hiệu quả

Hiện chưa có phương pháp điều trị dứt điểm dị ứng cá, mục tiêu chính là kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng nặng và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Một số hướng xử trí phổ biến gồm:

• Ngừng tiếp xúc ngay với dị nguyên: Khi xuất hiện phản ứng dị ứng, cần ngừng ăn cá hoặc các thực phẩm liên quan ngay lập tức để hạn chế triệu chứng tiến triển nặng hơn.
• Sử dụng thuốc kháng histamin: Thuốc histamin áp dụng cho trường hợp nhẹ – trung bình với biểu hiện ngứa, nổi mẩn, sổ mũi… theo chỉ định của bác sĩ.
• Dùng corticosteroid hoặc thuốc chống viêm: Trong trường hợp phản ứng mạnh, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giúp giảm viêm, giảm sưng nhanh chóng.
• Tiêm epinephrine (adrenaline) khi sốc phản vệ: Nếu xảy ra phản ứng nghiêm trọng như khó thở, tụt huyết áp, cần cấp cứu ngay và tiêm epinephrine càng sớm càng tốt. Người có tiền sử sốc phản vệ nên mang theo bút tiêm tự động.
• Điều trị hỗ trợ tại cơ sở y tế: Người bệnh có phản ứng nặng cần được theo dõi và xử trí tại bệnh viện để phòng ngừa biến chứng.

Xem thêm: Dị ứng hải sản bao lâu thì khỏi?

Lời khuyên phòng ngừa và cách chọn thực phẩm an toàn

• Đọc kỹ nhãn sản phẩm trước khi dùng: Tránh thực phẩm có chứa cá hoặc thành phần chiết xuất từ cá như nước mắm, sốt cá, gelatin cá… thường có trong ẩm thực châu Á.
• Cẩn trọng khi ăn ngoài: Thông báo với nhân viên nhà hàng về dị ứng của mình để họ tránh dùng chung dụng cụ chế biến hoặc dầu chiên có cá.
• Ưu tiên thực phẩm có nhãn “không chứa cá” (fish-free): Đây là lựa chọn an toàn cho người có cơ địa dị ứng.
• Rửa tay, dụng cụ nấu ăn kỹ càng: Nếu sống chung với người ăn cá, cần vệ sinh kỹ để tránh lây nhiễm chéo.
• Theo dõi kỹ phản ứng khi thử món mới: Với cá biển hoặc thực phẩm chưa từng ăn trước đây, nên thử lượng rất nhỏ và theo dõi triệu chứng.
• Thăm khám dị ứng định kỳ: Kiểm tra định kỳ giúp đánh giá mức độ mẫn cảm và điều chỉnh kế hoạch ăn uống phù hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dị ứng có thể từ nhẹ đến nặng, vì vậy việc thăm khám đúng lúc rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng. Bạn nên đi khám khi:

• Triệu chứng kéo dài hoặc tái phát: Ngứa, nổi mề đay hay khó tiêu, tiêu chảy không cải thiện sau vài giờ cần được kiểm tra để xác định nguyên nhân.
• Xuất hiện dấu hiệu nặng: Khó thở, sưng lưỡi – họng, tụt huyết áp… có thể là sốc phản vệ và cần tiêm epinephrine và đưa đi cấp cứu ngay.
• Không rõ dị nguyên: Xét nghiệm chuyên sâu giúp xác định loại cá gây dị ứng và lên kế hoạch phòng tránh.
• Trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền bị dị ứng: Nhóm này dễ biến chứng nên cần theo dõi y tế sớm.

Lời kết

Dị ứng cá không chỉ ảnh hưởng đến chế độ ăn uống mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nặng nếu không được nhận biết và xử trí đúng cách. Việc hiểu rõ dấu hiệu, nguyên nhân và tuân thủ hướng dẫn điều trị từ bác sĩ là chìa khóa giúp bạn sống khỏe mạnh, an toàn. Nếu nghi ngờ cơ thể có phản ứng bất thường, đừng chần chừ thăm khám để được tư vấn và kiểm tra chuyên sâu.

Xem thêm

• Dị ứng tôm
• Dị ứng vỏ tôm