Các cách phòng ngừa sốc phản vệ chủ động, hiệu quả

Sốc phản vệ là gì? Mức độ nguy hiểm của bệnh

Sốc phản vệ là một phản ứng quá mẫn nghiêm trọng, xảy ra đột ngột và có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Đây là tình trạng khi cơ thể tiết ra một lượng lớn các chất trung gian gây viêm, như histamine, làm giãn động mạch máu, co thắt phế quản và gây phù nề. Những diễn biến này khiến đường thở bị tắc nghẽn, huyết áp giảm đột ngột, gây ra các triệu chứng như khó thở, chóng mặt, ngất xỉu, hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Tình trạng này thường xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc với các nguyên nhân gây dị ứng như thức ăn, thuốc, côn trùng đốt hoặc các hóa chất khác. Mức độ nguy hiểm của sốc phản vệ rất cao vì tình trạng này tiến triển nhanh và có thể gây suy hô hấp hoặc suy tuần hoàn nếu không được cấp cứu kịp thời.

Các nguyên nhân phổ biến có thể gây sốc phản vệ

Một số nguyên nhân phổ biến có thể gây sốc phản vệ gồm:

• Thuốc: Một số loại thuốc kháng sinh như penicillin hoặc cephalosporin, thuốc giảm đau (aspirin, thuốc chống viêm không steroid), thuốc gây mê hoặc thuốc cản quang trong xét nghiệm hình ảnh, thuốc truyền qua đường tĩnh mạch như morphin v.v.
• Thực phẩm: Các loại hạt (đậu phộng, hạnh nhân, óc chó), hải sản (tôm, cua, sò, cá), trứng, sữa, đậu nành là những thực phẩm dễ gây dị ứng và sốc phản vệ.
• Nọc độc côn trùng: Như ong, kiến, bọ cạp và một số côn trùng khác có thể tiêm nọc độc. Từ đó gây ra các phản ứng phản vệ dữ dội, đặc biệt ở người có tiền sử bị dị ứng nặng.
• Latex (mủ cao su): Gây dị ứng ở một số người, phổ biến khi tiếp xúc trong môi trường y tế.
• Các yếu tố khác: Một số trường hợp sốc phản vệ có thể do luyện tập thể lực quá sức, tiếp xúc với nhiệt độ lạnh, hoặc do tiêm chủng và các chất phụ gia.

Tầm quan trọng của việc phòng ngừa sốc phản vệ

Phòng tránh bị sốc phản vệ đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và tính mạng con người. Bởi vì sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể diễn biến nhanh và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Nếu không được xử trí kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến tử vong. Do đó, việc chủ động áp dụng các biện pháp phòng tránh giúp giảm thiểu nguy cơ xảy ra sốc phản vệ, bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.

Ngoài việc phòng tránh tiếp xúc với các tác nhân dị ứng đã biết, những người có nguy cơ cao còn cần chuẩn bị sẵn sàng thuốc cấp cứu như adrenaline và biết cách sử dụng đúng lúc. Việc này còn giảm nhẹ gánh nặng cho hệ thống y tế. Bên cạnh đó, duy trì thói quen theo dõi sức khỏe định kỳ và thông báo tiền sử dị ứng với nhân viên y tế sẽ góp phần làm giảm nguy cơ tái phát sốc phản vệ một cách đáng kể.

Xem thêm: Xử trí sốc phản vệ

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Các cách phòng chống sốc phản vệ

Phòng chống sốc phản vệ là biện pháp chủ động nhằm giảm thiểu nguy cơ xảy ra các phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bảo vệ an toàn cho người bệnh trong nhiều tình huống khác nhau. Những biện pháp phòng ngừa sốc phản vệ theo từng nhóm nguyên nhân cụ thể như sau:

1. Cách phòng tránh sốc phản vệ do thực phẩm

Sốc phản vệ nguyên nhân do thức ăn có thể xuất hiện nhanh chóng, đôi khi chỉ trong vài phút sau khi ăn và tiềm ẩn rủi ro đe dọa tính mạng nếu không cấp cứu kịp thời. Để phòng tránh sốc phản vệ do thực phẩm, mọi người nên:

• Xác định chính xác loại thực phẩm gây dị ứng thông qua khám chuyên khoa và xét nghiệm để tránh nhầm lẫn.
• Luôn kiểm tra kỹ nhãn mác, thành phần sản phẩm trước khi ăn.
• Tránh tiếp xúc với các thành phần như đậu phộng, hải sản, trứng, sữa, đậu nành hay các loại hạt dễ gây dị ứng hoặc đã từng có tiền sử dị ứng trước đó.
• Hạn chế ăn ngoài hoặc hỏi kỹ về nguyên liệu và cách chế biến để tránh các dị nguyên ẩn không rõ đối với người có tiền sử dị ứng thực phẩm nghiêm trọng trước đó.
• Mang theo bút tiêm adrenalin tự động (EpiPen) và học cách sử dụng kịp thời khi có dấu hiệu sốc phản vệ xảy ra.
• Thông báo rõ với người thân, giáo viên hoặc nhân viên chăm sóc về tình trạng dị ứng để được hỗ trợ kịp thời trong trường hợp khẩn cấp.

2. Phòng ngừa sốc phản vệ do thuốc

Sốc phản vệ do thuốc là tình trạng nguy hiểm có thể xảy ra nhanh và gây đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Việc chủ động phòng tránh rất quan trọng, đặc biệt với những người có tiền sử dị ứng thuốc hoặc các yếu tố nguy cơ cao. Mọi người nên:

• Trao đổi kỹ với bác sĩ trước khi sử dụng thuốc, đặc biệt nếu có tiền sử dị ứng để được kê đơn phù hợp.
• Trong quá trình tiêm hoặc sử dụng thuốc, nếu có dấu hiệu bất thường như bồn chồn, sợ hãi, tê lưỡi, cần báo ngay cho nhân viên y tế để ngừng thuốc và xử trí kịp thời.
• Không nên rời đi ngay sau tiêm. Nên nán lại phòng tiêm từ 15-30 phút sau khi dùng thuốc để theo dõi và phát hiện sớm các phản ứng sốc nếu có.
• Tuân thủ sử dụng thuốc đúng theo chỉ định. Không tự ý thay đổi liều lượng hoặc dùng thuốc không rõ nguồn gốc.
• Thử dùng liều nhỏ nếu cần dùng thuốc mới hoặc thuốc dễ gây dị ứng, theo dõi phản ứng trong 24 giờ trước khi dùng liều đầy đủ.
• Luôn mang theo bút tiêm adrenaline tự động nếu được bác sĩ chỉ định để cấp cứu kịp thời khi có sốc phản vệ.
• Đeo thẻ hoặc vòng tay cảnh báo dị ứng thuốc giúp nhân viên y tế biết được tiền sử dị ứng trong trường hợp khẩn cấp.

3. Phòng ngừa sốc phản vệ do côn trùng đốt

Sốc phản vệ do côn trùng là một tình trạng nguy hiểm có thể xảy ra khi tiếp xúc với nọc độc từ ong, kiến hoặc các loại côn trùng khác. Việc chủ động phòng tránh giúp giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các phản ứng dị ứng nghiêm trọng và bảo vệ sức khỏe cho những người có cơ địa nhạy cảm. Để chủ động phòng ngừa, mọi người nên:

• Hạn chế tiếp xúc với các khu vực có tổ côn trùng như tổ ong, tổ kiến, gò đất, bụi cây rậm rạp hoặc những nơi nhiều côn trùng tập trung.
• Mặc trang phục kín đáo như áo dài tay, quần dài, mang vớ và giày để giảm nguy cơ bị đốt nếu di chuyển hoặc làm việc ở khu vực ngoài trời như nông thôn, rừng cây.
• Tránh sử dụng các loại nước hoa, mỹ phẩm có mùi thơm đậm hoặc mặc quần áo có màu sắc rực rỡ.
• Lắp đặt cửa lưới cho cửa sổ và cửa ra vào.
• Sử dụng thuốc xịt chống côn trùng khi ở trong nhà hoặc khu vực có nhiều côn trùng, bụi rậm.
• Mang theo bút tiêm adrenaline tự động hoặc thuốc kháng histamin nếu có tiền sử dị ứng nọc độc côn trùng.
• Cân nhắc liệu pháp tiêm phòng dị ứng (immunotherapy) với nọc độc côn trùng theo chỉ định của bác sĩ để giảm độ nhạy cảm với nọc độc.

4. Các biện pháp khác

Ngoài các biện pháp phòng ngừa đề cập phía trên, mọi người có thể:

• Tham gia các khóa đào tạo về nhận biết dấu hiệu và xử trí sốc phản vệ, đặc biệt với người có nguy cơ cao và người thân chăm sóc.
• Duy trì theo dõi sức khỏe thường xuyên, cập nhật phác đồ phòng ngừa và điều trị với bác sĩ, đặc biệt đối với người có cơ địa nhạy cảm.
• Luôn kiểm tra hạn sử dụng bút tiêm adrenaline và thay mới khi cần thiết để đảm bảo hiệu quả khi dùng.
• Tham khảo và cân nhắc liệu pháp miễn dịch chuyên biệt dưới sự hướng dẫn của bác sĩ trong trường hợp phù hợp.

Xem thêm: Biểu hiện sốc phản vệ khi truyền dịch

Các triệu chứng nhận biết sốc phản vệ sớm để kịp thời xử trí

Nhận biết sớm các triệu chứng khởi phát của sốc phản vệ là bước quan trọng để xử trí kịp thời. Điều này giúp cứu sống người bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp, trụy tuần hoàn. Một số triệu chứng cần chú ý bao gồm:

• Cảm giác bồn chồn, lo lắng, không yên tâm.
• Khó thở, thở gấp, hoặc tiếng thở khò khè do phù nề hoặc co thắt đường thở.
• Phù nề vùng mặt, môi, lưỡi, cổ họng gây tắc nghẽn đường thở.
• Nổi mề đay, ngứa, phát ban đỏ da hoặc sưng phù bất thường trên da.
• Tụt huyết áp gây chóng mặt, choáng váng, lạnh toát mồ hôi, tim đập nhanh.
• Buồn nôn, nôn, đau bụng hoặc tiêu chảy.
• Rối loạn ý thức, lơ mơ hoặc mất phản xạ, hôn mê, ngất.

Cách xử lý khi nghi ngờ sốc phản vệ để phòng ngừa biến chứng

Khi nghi ngờ sốc phản vệ, việc xử lý nhanh chóng và đúng cách là yếu tố sống còn giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng và cứu sống người bệnh. Các bước sơ cấp cứu tại chỗ:

• Ngừng ngay tất cả tiếp xúc với dị nguyên: dừng sử dụng thuốc, loại bỏ thực phẩm hoặc rời khỏi khu vực có côn trùng để chấm dứt kích thích phản ứng.
• Gọi cấp cứu 115 hoặc báo động khẩn trong cơ sở y tế càng sớm càng tốt.
• Đặt bệnh nhân nằm đầu thấp, chân cao giúp cải thiện tuần hoàn máu lên não; nếu bệnh nhân nôn, nghiêng đầu sang một bên để tránh hít sặc.
• Tiêm epinephrine (adrenaline) vào mặt ngoài đùi: người lớn tiêm 0,3–0,5 mg, trẻ em 0,01 mg/kg (tối đa 0,3 mg).
• Theo dõi liên tục các dấu hiệu sinh tồn và chuẩn bị chuyển bệnh nhân đến bệnh viện hoặc tuyến trên để điều trị tiếp.

Xem thêm: Sốc phản vệ thuốc tê