Biểu hiện sốc phản vệ khi truyền dịch và cách xử trí

Sốc phản vệ khi truyền dịch là gì?

Sốc phản vệ khi truyền dịch là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng và nguy hiểm, xảy ra nhanh chóng trong hoặc ngay sau khi truyền nước biển hoặc dịch. Đây là tình trạng cơ thể phản ứng quá mạnh với các thành phần trong dung dịch truyền, khiến hệ miễn dịch hoạt động mạnh và gây ra nhiều triệu chứng nguy hiểm.

Phản ứng này làm giãn mạch máu, khiến hạ huyết áp đột ngột và quá tải tuần hoàn. Các triệu chứng thường gặp bao gồm thở khó, phù nề, tim đập nhanh, mồ hôi ra nhiều, da tái nhợt hoặc tím tái. Nếu không xử trí kịp thời, người bệnh có thể bị sốc, dẫn đến suy hô hấp hoặc mất ý thức.

Phân biệt sốc phản vệ và phản ứng do truyền dịch

Sốc phản vệ và phản ứng do truyền dịch là hai tình trạng khác nhau, mặc dù cả hai đều có thể xảy ra trong quá trình truyền dịch. Sốc phản vệ là phản ứng dị ứng cấp tính rất nghiêm trọng, xảy ra nhanh chóng và có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Tình trạng này xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với một chất lạ trong dịch truyền, gây ra các triệu chứng như thở khó, phù nề cổ họng, mạch nhanh hoặc yếu, huyết áp tụt, nổi ban đỏ. Bệnh có thể tiến triển thành sốc hoặc mất ý thức, ngất xỉu.

Ngược lại, phản ứng do truyền dịch là những phản ứng thường nhẹ và không liên quan trực tiếp đến hệ miễn dịch. Các biểu hiện có thể là phát ban nhẹ, ngứa da, sốt nhẹ, hoặc cảm giác khó chịu, không nguy hiểm đến tính mạng và thường biến mất khi ngưng truyền hoặc điều chỉnh tốc độ truyền dịch.

Xem thêm: Xử trí sốc phản vệ

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Nguyên nhân gây sốc phản vệ khi truyền dịch

Sốc phản vệ khi truyền dịch xảy ra do cơ thể phản ứng mạnh với các yếu tố trong quá trình truyền. Dưới đây là các nguyên nhân cụ thể gây ra tình trạng này:

• Cơ thể nhận diện thành phần trong dịch truyền là chất lạ, kích hoạt phản ứng dị ứng mạnh từ hệ miễn dịch.
• Các chất gây sốt trong dịch truyền làm kích thích phản ứng viêm và dị ứng.
• Sử dụng dụng cụ truyền không đảm bảo vô trùng, gây kích thích và phản ứng miễn dịch.
• Tốc độ truyền dịch quá nhanh khiến cơ thể không kịp thích nghi, dẫn đến phản ứng sốc.
• Dị ứng hoặc mẫn cảm với thuốc hoặc các thành phần có trong dịch truyền, như kháng sinh hoặc chất bảo quản.

Biểu hiện sốc phản vệ trong khi truyền dịch theo từng mức độ

Các biểu hiện của người bị sốc phản vệ khi truyền dịch theo từng mức độ nhẹ, trung bình, nặng và nguy hiểm cụ thể như sau:

Mức độ nhẹ (độ I):

• Có các đốm đỏ hoặc mẩn ngứa trên da, thường xuất hiện ngay sau khi bắt đầu truyền.
• Có cảm giác ngứa hoặc khó chịu nhẹ tại các vùng da bị nổi mẩn.
• Những triệu chứng này thường không kéo dài lâu và có thể giảm khi dừng truyền.

Mức độ trung bình (độ II):

• Nổi mày đay rộng hơn, phù nề khu vực mặt, môi, hoặc lưỡi.
• Khó chịu ở cổ họng, cảm giác ngứa hoặc đau rát khi nuốt.
• Thở khò khè hoặc có tiếng rít nhẹ, mũi nghẹt hoặc chảy nước mũi.
• Người bệnh có thể cảm thấy lo lắng, hồi hộp hoặc chóng mặt, buồn nôn.
• Triệu chứng này thường xuất hiện nhanh, trong vòng vài phút tới nửa giờ sau khi truyền.

Mức độ nặng (độ III):

• Phù nề thanh quản gây khó thở nghiêm trọng, có thể nghe tiếng thở rít rõ rệt.
• Thở gấp, mạch nhanh nhưng yếu, huyết áp tụt sâu, vã mồ hôi.
• Da xanh tái hoặc tím tái ở môi, đầu ngón tay.
• Người bệnh có thể cảm thấy hoảng loạn, mất tập trung hoặc lú lẫn.
• Triệu chứng xuất hiện nhanh và cần cấp cứu khẩn cấp.

Mức độ rất nặng (độ IV – sốc gây suy đa cơ quan):

• Mất ý thức đột ngột, không phản ứng với kích thích bên ngoài.
• Ngừng thở hoặc ngừng tim, huyết áp không đo được.
• Toàn thân tím tái, suy hô hấp và tuần hoàn nặng.
• Đây là tình trạng nguy hiểm tính mạng, cần can thiệp y tế ngay lập tức.

Xem thêm: Sốc phản vệ thuốc tê

Nhóm đối tượng nguy cơ cao

Một số nhóm người có nguy cơ cao gặp phải sốc phản vệ khi truyềndo cơ địa hoặc tình trạng sức khỏe đặc biệt. Việc nhận biết các nhóm này giúp phòng ngừa và xử trí kịp thời hơn:

• Người đã từng có tiền sử dị ứng hoặc sốc phản vệ trước đó, đặc biệt với thuốc, thực phẩm hoặc các yếu tố khác.
• Người có bệnh lý dị ứng mạn tính, như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, hoặc cơ địa mẫn cảm với các chất lạ.
• Bệnh nhân đang dùng một số thuốc có nguy cơ gây dị ứng cao, ví dụ như kháng sinh (đặc biệt nhóm penicillin), thuốc chống viêm không steroid, hoặc thuốc cản quang.
• Người có bệnh suy giảm miễn dịch hoặc rối loạn miễn dịch.
• Người lớn tuổi hoặc trẻ em có sức đề kháng yếu, dễ bị phản ứng bất thường với thuốc và dịch truyền.
• Người đang điều trị các bệnh lý nặng hoặc đa bệnh lý, làm tăng nguy cơ phản ứng phản vệ do yếu tố sức khỏe.
• Người từng có phản ứng không dung nạp hoặc cơ địa nhạy cảm, mẫn cảm với dịch truyền hoặc các thành phần trong dịch.

Cách xử trí sốc phản vệ khi truyền dịch

Khi phát hiện sốc phản vệ trong quá trình truyền, cần xử lý nhanh và đúng cách để cứu người bệnh và hạn chế biến chứng. Các bước xử lý khi một người bị sốc phản vệ trong quá trình truyền dịch như sau:

• Ngay lập tức ngưng truyền để loại bỏ nguyên nhân gây sốc.
• Đặt người bệnh nằm ngửa, nâng cao chân để giúp máu lưu thông tốt hơn lên não và các cơ quan quan trọng.
• Gọi y tế hoặc cấp cứu ngay để được hỗ trợ kịp thời.
• Tiêm thuốc Epinephrine (Adrenaline) vào bắp đùi. Đây là thuốc quan trọng giúp tăng huyết áp và mở đường thở.
• Đảm bảo đường thở thông thoáng, nếu cần dùng thêm oxy hoặc thiết bị hỗ trợ thở.
• Truyền dịch bù nước bằng dung dịch muối sinh lý để ổn định huyết áp.
• Theo dõi sát mạch, huyết áp, nhịp thở và trạng thái tỉnh táo của người bệnh.
• Dùng thuốc hỗ trợ như kháng histamin hoặc corticosteroid theo chỉ định bác sĩ để giảm viêm và phòng tái phát.
• Trong trường hợp nặng, có thể phải hỗ trợ hô hấp hoặc hồi sức tim phổi.

Những lưu khi truyền dịch cho nhóm đối tượng nguy cơ cao

Khi truyền dịch cho các nhóm người có nguy cơ cao, cần rất thận trọng để phòng tránh các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm sốc phản vệ và các tai biến khác. Sau đây là những điểm quan trọng cần lưu ý:

• Đảm bảo dung dịch truyền và dụng cụ tiêm truyền được vô trùng tuyệt đối, tránh nhiễm khuẩn.
• Luôn tuân thủ đúng quy trình và kỹ thuật truyền dịch để giảm thiểu rủi ro.
• Kiểm soát tốc độ truyền dịch phù hợp, không truyền quá nhanh để tránh kích thích hệ miễn dịch gây sốc phản vệ.
• Theo dõi sát sao tình trạng người bệnh trong suốt quá trình truyền để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như rét run, khó thở, sưng phù tại vị trí truyền.
• Thăm khám và đánh giá kỹ tình trạng sức khỏe trước khi truyền, đặc biệt với người cao tuổi, suy thận, bệnh tim mạch hoặc bệnh lý thần kinh.
• Hạn chế truyền dịch cho những người còn ăn uống được, ưu tiên bổ sung dinh dưỡng qua đường miệng nếu có thể.
• Chuẩn bị sẵn sàng thuốc và thiết bị cấp cứu sốc phản vệ để xử trí kịp thời trong trường hợp xảy ra phản ứng.
• Không tự ý truyền dịch tại nhà hoặc khi chưa có chỉ định và giám sát của bác sĩ.

Biện pháp phòng ngừa rủi ro sốc phản vệ khi truyền dịch

Phòng ngừa sốc phản vệ khi truyền dịch là điều rất quan trọng để tránh các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là những biện pháp thiết thực và cần thiết giúp giảm thiểu nguy cơ xảy ra sốc phản vệ:

• Trước khi truyền dịch, cần hỏi kỹ tiền sử dị ứng của người bệnh để biết rõ những thuốc hoặc chất đã từng gây phản ứng.
• Khi nghi ngờ dị ứng, nên làm các xét nghiệm kiểm tra để xác định chính xác tác nhân gây dị ứng và tránh tiếp xúc lại.
• Luôn sử dụng dung dịch truyền và thuốc đảm bảo chất lượng, tuyệt đối vô trùng để không gây kích thích cơ thể.
• Kiểm soát tốc độ truyền dịch vừa phải. Không truyền quá nhanh để tránh kích hoạt phản ứng dị ứng mạnh.
• Giám sát kỹ tình trạng người bệnh trong suốt quá trình truyền dịch để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như nổi mẩn, khó thở hay phù nề.
• Chuẩn bị sẵn thuốc cấp cứu sốc phản vệ như Epinephrine và thiết bị hỗ trợ thở ngay tại nơi truyền dịch.
• Đào tạo nhân viên y tế về cách nhận biết và xử trí kịp thời sốc phản vệ.
• Những người có tiền sử dị ứng nên mang thẻ hoặc vòng cảnh báo để nhân viên y tế biết và lưu ý khi chăm sóc.
• Tránh tái sử dụng những loại thuốc hoặc dịch đã từng gây dị ứng cho người bệnh.
• Với các thuốc có nguy cơ dị ứng cao như thuốc cản quang, có thể dùng thuốc dự phòng như thuốc kháng histamin, corticosteroid theo hướng dẫn của bác sĩ.

Xem thêm: Phòng ngừa sốc phản vệ